Z radością ogłaszamy, że laureatem Nagrody Literackiej „Znaczenia” 2025 został Andrzej Dybczak, autor książki „Las duchów” (wydawnictwo Nisza). To poruszająca i refleksyjna opowieść, która łączy literaturę faktu z duchową i egzystencjalną refleksją nad światem.

O przyznaniu nagrody zdecydowała kapituła w składzie: Zofia Król (przewodnicząca), Urszula Zajączkowska, Joanna Mueller oraz Elżbieta Szymańska.

Uzasadnienie wyboru:

„Las duchów” to książka z pogranicza – literackich gatunków, światów, sposobów mówienia. Podróżując na Syberię, szukając znaczeń i źródeł pochodzenia należących do jej rdzennych mieszkańców przedmiotów, które stały się niemymi muzealnymi eksponatami, autor doprowadza nas do osobistego spotkania z ludźmi stamtąd, z innymi. Badawcza i reporterska wyprawa staje się jednak zarazem metafizyczną i duchową podróżą, skłaniającą do zastanowienia się nad sensem naszego trwania na ziemi i stosunku do przyrody, zwierząt, nad końcem świata, jaki znamy. Ludzkie i pozaludzkie, życie i śmierć, cywilizacja i przyroda, codzienność i sacrum spotykają się w tych pisanych niezwykle lakonicznym, precyzyjnym językiem opowieściach z Północy. Niekiedy więcej mówią one o nas samych, z tak zwanej cywilizowanej, zachodniej części świata, niż o tych, z którymi konfrontuje nas autor. 

Andrzej Dybczak (ur. 1978) – antropolog, pisarz, dokumentalista. „Las Duchów” jest jego trzecią książką. Wcześniej wydał „Gugarę”, literacki reportaż ze spotkania z ewenkijskimi pasterzami reniferów (Nagroda Kościelskich 2012) oraz zbiór dotyczących spraw bardziej osobistych opowiadań pt. „Pan wszystkich krów”​ (nominowany do Nagrody Nike 2018). Jako współtwórca pełnometrażowego dokumentu pt. „Gugara” został nagrodzony m.in. Złotym Lajkonikiem na Krakowskim Festiwalu Filmowym. Pochodzi z Krynicy Górskiej, mieszka z rodziną w Krakowie. Nominowany do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego 2025.​

Laureatką Nagrody Literackiej „Znaczenia” 2024 została Agata Jabłońska za zbiór wierszy „Księżyc Grzybiarek” wydany przez Papierwdole / Katalog Press.

Jury postanowiło wyróżnić tom „Księżyc Grzybiarek” Agaty Jabłońskiej, który w niepozornej, wręcz kruchej formie poetyckiej mierzy się z największymi problemami współczesnego świata. O wielkim wymieraniu, wojnach, multikryzysach poetka pisze językiem, którym nikt dotąd w polskiej poezji tych tematów nie poruszał. To język zarazem prywatny i interwencyjny, czuły i czujny, kojący i tnący do żywego, tętniący, pełen zrywów, pulsujący od niepokojącego, czasem mantrycznego, a niekiedy hiphopowego rytmu. Poetka poruszała, albo wręcz wstrząsała, każdą ze swoich dotychczasowych książek – a Księżyc Grzybiarek kontynuuje tę linię frontu i wstrząsu.

Zdjęcie autorstwa Kasi Norki Niedźwiedzkiej wykorzystane na okładce tomu “Księżyc Grzybiarek” Agaty Jabłońskiej.

Agata Jabłońska – z wykształcenia historyczka sztuki – na co dzień tworzy wiersze, książki artystyczne, tkaniny, obiekty i zdjęcia, prowadzi warsztaty i wędruje. Pracuje w Muzeum Narodowym w Krakowie. Jest autorką „Raportu wojennego” (2017), „dla moich dziewczyn” (2021) i tomu „Księżyc Grzybiarek” (2023), jej wiersze znalazły się m. in w antologiach: „Biji Rojava!” (2019), „Jak długo będziemy musieli” (2020), „Poetki na czasy zarazy” (2021), „Żeby ten wiersz był pudełkiem zapałek. Obiektywizm w polskiej poezji” (2024) oraz „Antologii KONTENTU” (2021). Związana z nieregularnikiem Stoner Polski. Jej twórczość zyskała uznanie zarówno wśród czytelników, jak i krytyków. „Raport wojenny” uhonorowany został Nagrodą im. Kazimiery Iłłakowiczówny za najlepszy debiut poetycki oraz Wrocławską Nagrodą Poetycką „Silesius”. „Księżyc Grzybiarek”, który został wyróżniony przez kapitułę Festiwalu Literackiego Znaczenia jest również nominowany do XII Nagrody im. Wisławy Szymborskiej.

Z przyjemnością ogłaszamy, że laureatką Nagrody Literackiej „Znaczenia” 2023 została Ewa Pluta, wyróżniona za książkę „Rubież. Reportaż wędrowny” opublikowaną przez wydawnictwo Dowody. Jury doceniło autorkę za „wyjątkową chodzoną opowieść o wschodniej granicy Polski, w której przeplatają się ze sobą minireportaże z terenu, anegdoty z dziejów mijanych po drodze miejsc, osobiste wglądy w zastane światy, portrety mieszkających na tych terenach ludzi oraz eseje o znaczeniu granic we współczesnym świecie”. W składzie kapituły konkursowej znaleźli się: Zofia Król – przewodnicząca, Urszula Zajączkowska, Joanna Mueller, Maciej Jakubowiak oraz Filip Springer (wstrzymał się od głosu). Program festiwalu, który odbędzie się 16 i 17 września w Wołominie i zakończy 18 września w Warszawie, będzie inspirowany treścią i problematyką książki laureatki.

Ewa Pluta – dziennikarka, redaktorka wydań cyfrowych w „Piśmie”. Publikowała m.in. w „Kwartalniku Przekrój”, „Newsweek Psychologia” i na Newsweek.pl. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i m.st. Warszawy – dzielnicy Wawer. W 2022 roku nakładem wydawnictwa Dowody ukazał się jej reporterski debiut „Rubież. Reportaż wędrowny”, poprzedzony spacerem wzdłuż wschodniej granicy Polski, z Suwalszczyzny w Bieszczady. Interesuje się krajoznawstwem, lubi spacerować.

Nagrodę Literacką „Znaczenia” jury postanowiło w tym roku przyznać Tomaszowi Szerszeniowi za wydane przez słowo/obraz terytoria „Wszystkie wojny świata”, gęsty, przejmujący i nieoczekiwanie aktualny esej o formach, odmianach i językach wojennej przemocy. W zarazem osobistym i erudycyjnym stylu autor prowadzi nas pomiędzy tekstami i wydarzeniami historycznymi, ku rozpoznaniom dotyczącym najbardziej bolesnych rewirów współczesności. Wrześniowy festiwal będzie w całości poświęcony rozmowie wokół pytań stawianych przez tę niezwykłą książkę.

Tomasz Szerszeń (ur. 1981 ) – artysta wizualny, antropolog kultury, eseista. Laureat Nagrody Literackiej Znaczenia 2022.

Autor książek Wszystkie wojny świata (2021, nominacja do Nagrody Literackiej GDYNIA), Podróżnicy bez mapy i paszportu (2015) i Architektura przetrwania (2017), redaktor książki Oświecenie, czyli tu i teraz (2021, z Łukaszem Rondudą). Redaktor Kontekstów, współzałożyciel pisma Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej, adiunkt w Instytucie Sztuki PAN. Swoje projekty artystyczne pokazywał m.in. w Galerii Studio, Muzeum Sztuki w Łodzi, Fundacji Archeologia Fotografii, Galerii Asymetria, Nowym Teatrze, Muzeum Mickiewicza w Stambule, Indie Photography Gallery w Tel Awiwie, na Parade-Fest w Charkowie, Bienal Saco w Antofagaście (Chile), Kyoto Art Center w Kioto czy na Paris Photo w Paryżu. Współkurator wystaw Czym jest Oświecenie? (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2018) i Transfert (Galeria Studio w Warszawie, 2019), współautor projektów teatralnych Hiroshima / Love (Biennale Warszawa, 2019) i Ameryka (Teatr Polski w Bydgoszczy, premiera: wrzesień 2022).

Nagrodę Literacką „Znaczenia” jury postanowiło w tym roku przyznać Jakubowi Kornhauserowi za wydane przez Książkowe Klimaty „Premie górskie najwyższej kategorii”, które mistrzowsko rejestrują rowerowanie po podkrakowskich peryferiach, a krajobraz i żywe, żwawe jego doświadczanie zamykają w precyzyjnie dobranym słowie. Uważne, skupione na detalu obserwacje przechodzą w językowe pogłębienia pejzażu.

Mamy nadzieję, że spontaniczna radość jazdy na rowerze w meandrach języka udzieli się również czytelniczkom i czytelnikom podczas wrześniowego festiwalu.

Laureat Festiwalu Znaczenia, Jakub Kornhauser (1984) – to poeta, prozaik, tłumacz, literaturoznawca, nauczyciel akademicki. Współzałożyciel i pracownik Ośrodka Badań nad Awangardą przy Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, adiunkt na Wydziale Filologicznym UJ.

Opublikował cztery książki poetyckie, za „Drożdżownię” (2015) otrzymał Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej. Ostatnio wydał monografię „Preteksty, posłowia”. „Małe kanony literatury światowej” (2019), tom poetycki „Dziewięć dni w ścianie” (2019), zbiór próz rowerowych „Premie górskie najwyższej kategorii” (2020) oraz przekłady opowiadań Gherasima Luki „Kleptoobiekt śpi i inne prozy” (2020) i wierszy Miroljuba Todorovicia „Świnia jest najlepszym pływakiem” (z K. Siewior, 2020). W 2021 roku wyda m.in. tom wierszy „Krwotoki i wiewiórki” oraz zbiór próz „Kryteria uliczne”. Jest redaktorem prowadzącym serii wydawniczych “awangarda/rewizje” (Wydawnictwo UJ), “Rumunia Dzisiaj” (Universitas) i “wunderkamera” (Instytut Mikołowski), redaktorem pism “Nowa Dekada Krakowska” i “Romanica Cracoviensia”.

Współpracuje z Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie i Małopolskim Instytutem Kultury. Na portalu Małopolska To Go opisuje wyznaczone przez siebie trasy rowerowe i spacerowe.